Firefly K-56 crasht bij Broekweg
Dorp en bewoners Valkenburg ontsnapten aan een ramp
Vijf en zeventig jaar geleden stortte een vliegtuig van de marine neer aan de rand van het dorp Valkenburg. Hierbij werd het vliegtuig totaal vernield en de twee bemanningsleden komen om het leven. Het is een mirakel dat er in het dorp slechts vier gewonden vielen.
Wachtmeester Leendert Melieste van de rijkspolitie is thuis als zijn aandacht wordt getrokken door een eigenaardig geluid. Niet veel later gevolgd door een explosie komende vanuit de richting van het dorp. Melieste woont aan de Straatweg (tegenwoordig Hoofdstraat) ter hoogte van garage Poot(tegenwoordig Hoogvliet) en haast zich naar het dorp om onderzoek in te
stellen. Bij aankomst blijkt er aan de Broekweg een FAIREY Firefly, marinevliegtuig van het naastgelegen vliegkamp, neergestort. De wrakstukken
van de Firefly K-56 liggen in een straal van vierhonderd meter verspreid.
Ooggetuigen verklaren dat het vliegtuig van zo’n negenhonderd meter in een duikvlucht omlaag kwam, dat een vleugel de grond raakte en hierbij de kas van tuinder P. van der Zwart versplinterde, omhoog stuiterde en vervolgens op geringe hoogte boven de grond explodeerde. Door de explosie zijn veel ruiten
gesprongen en ruikt heel Valkenburg naar benzine.
Doden en gewonden
Hulpdiensten van de marine zijn snel ter plaatse en beginnen meteen met het verzamelen van lichaamsdelen en wrakstukken. De resten van beide bemanningsleden, adelborst vlieger 1e klasse KMR F.J.C. Meulenberg en matroos schrijver 2e klasse F.J. Palings, worden in een kist verzameld en onder
toezicht van Melieste in het baarhuisje aan de Ringweg geplaatst. Op de resten van het toestel, die met vrachtwagens worden overgebracht naar het vliegkamp, wordt door Melieste voorlopig beslag gelegd. Melieste constateert dat naast
aanzienlijke materiële schade aan woningen en schuren er ook vier inwoners van het dorp verwondingen hebben opgelopen. Mevrouw B. Ooms-Kromhout, wonende Broekweg 12, is gewond aan haar hoofd en de tienjarige L. Schaap,
Kerkweg 4, aan een van zijn benen. De andere gewonden zijn twee arbeiders uit Leiden, die werkzaam zijn bij de Nederlandse Heidemaatschappij.
Ervaringen Valkenburgers
Drie Valkenburgse kwekers, A. Oosterlee, zijn zoon Arie en D. de
Roode, voelen het toestel over en naast zich heen suizen, terwijl ze bezig zijn met aardappelen rooien. Een ambtenaar van het gemeentehuis hoort een fluitend geluid als van een vallende boom. Bijna gelijktijdig verplaatst een
enorme stofwolk zich langs de ramen van het gemeentehuis. De 8-jarige Arie van der Nagel loopt tot zijn schrik, aan de Grote Watering, tegen een paar kisten uien aan, die bedekt zijn met ingewanden.
Onderzoekscommissie
De volgende dag wordt er een onderzoekscommissie samengesteld. Die bestaat uit drie officieren van het Squadron No. 4, de eenheid waartoe de Firefly behoorde. Door
de commissie worden onderstaande verklaringen afgenomen.
Verkeersleider Claessen: ‘Ik bevond mij op de verkeerstoren, waar ik dienst had als verkeersleider, toen twee Fireflies starten voor het doen van duikbomaanvallen. De vliegers hadden opdracht voor elke duik toestemming te vragen aan de toren. Dit werd gedaan door de adelborst Meulenberg, die
daarop toestemming verkreeg en zijn eerste duik begon. Direct na het inzetten van de duik viel me op dat de zender van het toestel aanstond. Dit is namelijk te
horen door de luidspreker op de toren en ik kan met zekerheid verklaren
dat het de zender van de K-56 was, daar er een gierend geluid bij kwam, dat veroorzaakt wordt door een vliegtuig in duikvlucht, bovendien hield het op, op
het moment dat het toestel de grond raakte. Op het horen van dit nogal ongewone geluid ben ik gaan kijken om te zien wat er aan de hand was en
zag na enige ogenblikken het toestel verschijnen op een hoogte die
ik schatte op ongeveer vierduizend voet. Ik verwachte, dat het toestel,
dat toen nog in een steile duik was, op zou trekken en hoewel de duik
iets minder steil werd, vervolgde het toestel deze duik totdat het de
grond raakte. Onmiddellijk hierop heb ik de ambulance en crashtender naar de
plaats van het ongeluk gestuurd en de commandant en dokter gewaarschuwd.’
Sergeant Vlieger Harrewijn: ‘Ik zat achter de duikspiegel, die was opgesteld aan de oostkant van de Pentad hangar, om de duikhoek van de vliegtuigen te meten. De eerste duik van de K-56 werd door mij in de spiegel gevolgd en gemeten op ongeveer 65 graden. Naar mijn mening werd de duik doorgezet tot ongeveer drieduizend voet, waarna de vlieger langzaam begon op te trekken tot de duikhoek verminderd was tot ongeveer 45 graden, hierna zwenkte het vliegtuig iets naar links tot het de grond raakte.’ Opper Verkeersleider Avenarius: ‘Ik bevond me op de weg van de C-poort (Broekweg) naar het dorp Valkenburg, toen ik het gierende geluid van een duikend vliegtuig hoorde en omkeek. Ik bemerkte een Firefly op circa tweehonderd meter hoogte in duikvlucht van
ongeveer twintig graden en een graad of twintig naar links overhangen. Daar ik het toestel recht op me af zag komen zocht ik dekking in een sloot, maar zag nog het toestel in dezelfde stand als tevoren met zijn linkervleugel een broeikas raken en weer opsprong. Dat gebeurde op ongeveer dertig meter van de
plaats waar ik mij bevond. Wat hierna gebeurd heb ik niet meer gezien, alleen hoorde ik een zware slag. Toen ik weer opkeek om te zien waar het toestel was, zag ik aan de linkerzijde der weg een zwaar beschadig huis en meende dat het
toestel hierin terecht was gekomen. Bij nader onderzoek bleken slechts
enige brokstukken hier en daar verspreid te liggen. Van enige onregelmatigheid
aan de motor gedurende de duik is mij niets opgevallen.’ Bemoeienis
burgemeester
In een brief aan de Minister van
Marine doet burgemeester De Wilde op 3 september een dringend beroep om zo snel mogelijk een voorschot beschikbaar te stellen om de veroorzaakte materiële
schade te herstellen.
De Wilde schrijft: ‘In enkele gevallen is de schade aanzienlijk. De bewoners van deze percelen kunnen de kosten van herstel niet voorschieten en de aannemer wil niet met het werk beginnen, of hij moet eerst weten dat hem, na het gereedkomen, hem het toekomend bedrag wordt uitgekeerd.
Het betreft hier gevallen waar een
gedeelte van het dak is weggeslagen, zodat onmiddellijk tot herstel moet worden overgegaan. Het veroorzaken van deze schade is een omstandigheid, waar de gemeente geheel en al buiten staat. In verband daarmede wordt het ter provinciale Griffie niet goedgevonden, dat de gemeente tot het verstrekken van voorschotten zou overgaan. De mensen, die geheel buiten hun schuld in grote moeilijkheden gekomen zijn, moeten geholpen worden.’
Materiële schade
Een overzicht van de vastgestelde materiële schade wordt zo’n drie weken later door de burgemeester aan de Minister van Marine gezonden. Overzicht getaxeerde herstelkosten (in guldens) aan onroerende goederen.
Katwijkerweg 37 - NV Schelpkalkfabrieken - 1545,-
Broekweg (geen nr.) - Gemeente Valkenburg - 216,-
Broekweg 24 - Arie Oosterlee Abrzn. - 3368,-
Kruisweg 17 - Jan v.d. Nagel - 88,-
Broekweg (geen nr.) - Jan v.d. Nagel - 691,-
Hoofdstraat 4 - W. van Egmond Jzn. - 210,-
Katwijkerweg 94 - Gebr. Bol - 563,-
Broekweg 13 - Willem Slootweg - 780,-
Katwijkerweg 92 - D.A. Rosmolen - 633,-
Broekweg 18 - P. Vis - 224,-
Broekweg (geen nr.) - J.P. v.d. Zwart - 16,-
Broekweg (geen nr.) - Arie Oosterlee - 136,-
Burg. Lotsystraat 35 - M. Corsel - 38,-
Broekweg (geen nr.) - L. Bloemendaal - 350,-
Kerkweg 4 - Chr. Schoolvereniging - 30,-
Hoofdstraat 2 - P. de Vries Czn. - 15,-
Broekweg (geen nr.) - D. Kralt - 1199,-
Hoofdstraat 5 - D. Doldersum - 6,-
Katwijkerweg 90 - Jac. v.d. Meij - 90,-
In overleg met het Ministerie van Wederopbouw en Volkshuisvesting worden drie deskundigen aangesteld voor het opnemen en taxeren van de schade aan veld- en bloemgewassen. Dat zijn J. Slingerland en Jac. Haasnoot Kzn. uit Katwijk en Jac. Slootweg uit Valkenburg. Zij verklaren na bezichtiging ter plaatse onderstaande te hebben getaxeerd:
A. v.d. Zwart, Middenweg 36
5 Rijnlandse roede spruitkool
5 Rijnlandse roede witlof
5 Rijnlandse roede asters
2 Rijnlandse roede eliante
P. v.d. Zwart, Hoofdstraat 3
2000 asters
200 esternitplanten
100 chrysantenplanten
L. Jansen, Kruisweg 11
5 Rijnlandse roede aardappelen
D. de Vries, Middenweg 27
3 Rijnlandse roede groene- en
spruitkool
J. Zandbergen, Broekweg 14
600 chrysanten
2 bed soepgroenten en peterselie
30 boerenkoolplanten
L. Bloemendaal, Kruisweg 15
6 Rijnlandse roede chrysanten met
stokken
D. van Duin, Broekweg 9
1 Rijnlandse roede spruitkool
P. Ooms, Broekweg 24
2 Rijnlandse roede snijbonen
3 raamgordijnen
2 beddenlakens
W. Schaap, Kerkweg 1
1 handdoek
1 weckfles
NOOT: Rijnlandse roede = oude lengtemaat.
Er gaan ongeveer 700 roeden in een hectare.
Onderzoeksrapport
Enkele bevindingen uit het onderzoeksrapport:
• dat de vliegercapaciteiten van de adelborst Meulenberg boven het gemiddelde lagen;
• dat in het dorp Valkenburg de algemene indruk bestaat, dat het toestel na met de linkervleugel de grond geraakt te hebben opsprong en eerst daarna explodeerde, waardoor de aanzienlijke schade aan verschillende huizen, die niet direct getroffen werden zou zijn verklaard;
• dat zij echter geen getuigen heeft kunnen vinden die dit werkelijk gezien hebben;
• dat brand niet is opgetreden;
• dat Meulenberg dezelfde oefening die morgen ook reeds gedaan had;
• dat de brokstukken van het vliegtuig in een staat werden teruggevonden, waardoor het totaal onmogelijk was hieruit iets op te maken.
Eindconclusie
Tijdens duikoefeningen boven het vliegveld door onverklaarbare oorzaak de grond in gedoken.
