De wederopbouw van Valkenburg

Hoofdstuk 1 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Anno 1940 bestond Valkenburg uit een lange lint bebouwing langs de Valkenburgse weg tussen de grens met Voorschoten en Katwijk en een rondje rondom de kerk als centrum. Vanuit het centrum kon men, via de achterweg langs het Marktveld, naar de boerderijen in het achterland en via de Broekweg naar de Broekpolder. Op een kaart uit 1640 is nagenoeg dezelfde opbouw van het dorp te zien als in 1940. In die driehonderd jaar is er nauwelijks wat veranderd. Meer bebouwing langs de Valkenburgscheweg en Middenweg, dat was het wel. Des te opvallender was

Hoofdstuk 2 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

In 1936 was er voor het eerst sprake van de aanleg van een vliegveld in de buurt van katwijk. De keuze viel op de Broekpolder in Valkenburg en in 1939 werd met de aanleg begonnen. Een gebeurtenis die grote consequenties zou hebben voor het dorp met haar 1000 inwoners. 
   
In de vroege ochtend van de 10e mei 1940 begon de tweede wereldoorlog in Valkenburg met de verovering van het vliegveld door de Duitsers. Het vliegveld was echter nog niet klaar. De Duitse vliegtuigen die geland waren konden niet meer opstijgen. Mede hi

Hoofdstuk 3 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Tussen 10 en 14 mei werd het dorp bedolven onder een “granaten” regen. Volgens opgave van deskundigen werden er circa 1500 granaten afgevuurd door de Hollandse strijdkrachten, die het dorp hadden omsingeld.
Het gevolg was dat zeker 20% van de woningen onherstelbaar werd beschadigd, 35% was zwaar beschadigd, 25% minder zwaar en 10% licht beschadigd. Slechts 10% van de bebouwing was schade vrij. Een eerste raming van de kosten voor het herstel en de wederopbouw van het dorp kwam uit op een bedrag van f. 266.335,-- . (gulden).

Hoofdstuk 4 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Letterlijk en figuurlijk was Valkenburg een grote puinhoop. Het zo rustige dorpje stond ineens op de wereld kaart. Valkenburg behoorde tot de twintig zwaarst getroffen plaatsen in ons land en stond in het zelfde rijtje 
als Rotterdam, Amersfoort en Middelburg. Na de capitulatie ging de eerste aandacht uit naar het bergen en begraven van de doden. Naast soldaten waren er ook burgers, die mee hielpen. Er werd een begraafplek voor de Duitse soldaten aangelegd aan de kruisweg. De Nederlandse graven werden aan de andere zijde van de toren

Hoofdstuk 5 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Op 18 mei 1940 werd een regeringscommissariaat voor de wederopbouw ingesteld. Deze was belast met de coördinatie van herstel en wederopbouw van beschadigde woningen en gebouwen, alsmede het herstel van de infrastructuur. Inspecteur Ir. P. Bakker Schut van de Rijksdienst voor het nationale plan kwam met een schatting van 350.000 gulden. Bij het vaststellen van de plankosten hield hij rekening met de situatie van voor 10 mei. Zou de woning (redelijkerwijs gésproken) binnen kortere of langere tijd voor onbewoonbaarverklaring in aanme

Hoofdstuk 6 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Het plan was gereed. De gronden konden bouwrijp gemaakt worden. Dat hield in: eerst slopen en  puinruimen.
En dan …………….. er zat nog een (Romeins) addertje onder het gras.      
Het was de gevolmachtigde voor de wederopbouw Dr. Ir. J.A. Ringers, die de Rijkscommissie voor het oudheidkundig bodemonderzoek attendeerde op de unieke mogelijkheid onderzoek te doen naar vermoedelijk Romeinse resten in het zwaar getroffen Valkenburg. Prof. Dr. van Giffen kreeg de opdracht de terreinen

Hoofdstuk 7 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Op 6 mei 1941, bijna een jaar na het uitbreken van de oorlog werd de eerste steen gelegd door Burgemeester de Wilde voor twaalf arbeiderswoningen aan de nieuw aangelegde Burgemeester Lotsystraat. De bouw was een maand eerder al begonnen en aannemer Strijk uit Oegstgeest hoopte in vier maanden klaar te zijn. 
De aannemer won de aanbesteding waaraan drieëntwintig aannemers mee deden, waaronder de gebroeders Teljeur en Joh. Oosterlee uit Valkenburg. De woningen waren ontworpen door de gemeente architect de heer Jac. Haasnoot. Het wa

Hoofdstuk 8 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

De geallieerden waren een maand terug geland in Normandië. De tegenaanval was begonnen. De Duitsers namen hun maatregelen. De brug over de Wassenaarse wetering werd afgebroken, er werden bunkers gebouwd, maar het meest extreme was wel de sloop van vijfenveertig woningen en twee hoekwinkels (Meijer en Marel). Het bijzondere wijkje op de grens met Katwijk moest worden gesloopt om een vrij zicht te hebben richting Katwijk. Ruim 20% van het aantal woningen in Valkenburg ging tegen de vlakte. Dat was meer dan het aantal in de meidagen van 194

Hoofdstuk 9 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Na de bevrijding en de feestvreugde kwam de harde werkelijkheid. Er was een grote woningnood in het dorp. Nog geen half jaar terug werden op last van de bezetter achtendertig woningen afgebroken. Ruim 20 gezinnen moesten worden geëvacueerd en wilden graag terug naar Valkenburg. Andere gezinnen woonden tijdelijk bij dorpsgenoten in. Verder was het aantal woningen dat verwoest was in de meidagen nog niet geheel vervangen en was er de afgelopen jaren nagenoeg niet gebouwd door particulieren. Al met al schatte B en W het te kort op zeker tac

Hoofdstuk 10 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

In het wederopbouwplan van september 1940 was de locatie voor een Gereformeerd kerkgebouw al aangewezen. Het zou komen op de hoek van de Hoofdstraat met het laantje naar villa Welgelegen. In de oorlog kwam van nieuwbouw echter niet veel en bleef men kerken in het zaaltje van de Vries. Dat de nieuwbouw na de oorlog pas in 1948 ter hand werd genomen kwam ook door de kerkscheuring in 1944. Een groot aantal Valkenburgers verliet de kerk en gingen verder als Gereformeerde kerk vrijgemaakt; in de volksmond 
de artikel 31 kerk.
  &n

Hoofdstuk 11 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Al in 1947 lag er een plan voor woningbouw langs de nieuw te creëren Marinus Poststraat. Het ontwerp van architect Dreschage ging uit van 23 woningen in een ruime setting, waarbij  naast rijtjes ook uitgegaan werd van door schuren geschakelde twee onder één kap. Dit op nadrukkelijk verzoek van de stedenbouwkundige Bruins, daarin gesteund door de gemeente architect Haasnoot. Echter het ministerie tot wederopbouw ging hier niet mee akkoord in verband met de (te) hoge grondprijs en het bouwrijp maken. Ondanks de bezwaren

Hoofdstuk 12 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

Tijdens de raadsvergadering van januari 1951 wordt gemeld dat er nog negen herbouwplicht woningen nodig zijn. Deze zijn gepland in de Middenweg (vijf), Broekweg (twee) en Burgemeester Lotsystraat twee  stuks. 
De beoogde winkel op deze hoek met de Marinus Poststraat ging niet door. Valkenburg bouwde ook voor de marine, werkzaam op het vliegveld. Eind 1950 was reeds begonnen met de bouw van acht woningen in het Boonrak. Er werd een nieuwe weg gepland van de Hoofdstraat naar villa Welgelegen, een soort oprijlaan ofwel de Rijnl

Hoofdstuk 13 uit Valkenburg ZH de wederopbouw

De gemeente concentreerde zich op de puzzel, de ruimte zo goed mogelijk te verdelen tussen woningbouw en grond voor de tuinders. De wijk ’t Boonrak werd afgerond en de wijk ’t Joght was het volgende project.  
Daarnaast was er een grote ruilverkaveling van tuindersgrond in het Duyfrak, langs de achterweg en op de Woerd. Er was nauwelijks tijd om zich druk te maken over de dorpskern. De toren was nog steeds niet herbouwd en het centrum was een groot gapend gat waar één week per het jaar  Neerlands oudste